Ambtenaar te slim? Hoezo?!

Een reactie op een artikel in Binnenlands Bestuur: 'Ambtenaar wordt te slim.'

Ambtenaar te slim? Hoezo?!
Blog
|

Binnenlands Bestuur publiceerde deze week de resultaten van een onderzoek naar ambtelijke fusies en ander vormen van gemeentelijke samenwerking. De tranen springen mij in de ogen als ik de kop van het artikel lees: ‘Ambtenaar wordt te slim’. Het gaat om ambtenaren van zestien ambtelijke fusieorganisaties waaraan in totaal 36 gemeenten deelnemen. Kun je echt te slim zijn voor je bestuur om voor de publieke zaak te werken?! Dan is dat een droevige conclusie van dit onderzoek. Wat kunnen wij met elkaar doen om ervoor te zorgen dat fusies en nieuwe samenwerkingsvormen goed lopen? Dat ambtelijk potentieel zich volop kan ontwikkelen? Dat bestuurders zich ‘senang’ voelen in de nieuwe constructie, en dat burgers de positieve effecten van nieuwe vormen van samenwerking ervaren?

Voor gemeenten is en blijft het een hele toer om tot gemeentelijke samenwerking te komen. Ik was als projectleider/ gemeentesecretaris betrokken bij de golf herindelingen in Noord-Brabant en Limburg. Kleine gemeenten fuseerden vrijwillig maar bijna nooit ‘met liefde’ om gedwongen samenvoeging met een grotere gemeente voor te zijn. Sterke bestuurders met visie op de nieuwe gemeente na herindeling, gingen samen aan het roer met bestuurders die betrokken waren bij de oorspronkelijke kleine kernen. Burgers keken met argwaan naar de herindelingen. Hoe verenig je burgers ‘op het zand’ met burgers ‘van de klei’? Om niet te spreken over bestuurlijk/ambtelijke culturen die verenigd moesten worden. De ‘rekkelijken’ en de ‘preciezen’ door een en dezelfde deur?! Hoe leg je uit aan burgers dat de nieuwe organisatie de wettelijke procedures ineens veel nauwkeuriger gaat volgen dan voorheen het geval was?

‘Gemeentelijke samenwerking’ wordt soms ronkend van de daken geschreeuwd. Met mooie vooruitzichten zoals kwaliteitsverbetering, kwetsbaarheidsvermindering, kostenverlaging, kansen voor medewerkers (4K’s) en vele andere beloften.

Maar in het artikel van Binnenlands Bestuur wordt direct duidelijk dat het bij samenwerken om mensenwerk gaat. ´De complexiteit van het werken voor meerdere gemeentebesturen is niet voor iedereen weggelegd´. Geen niveau ontkomt eraan: bestuurders, leidinggevenden en medewerkers moeten mee. En vooraf hoor je geen protest. Wie kan er tegen de genoemde voordelen zijn?

En dan komen er toch nog problemen met gemeentelijke samenwerking in de verschillende verschijningsvormen. Ambtelijke fusies, herindeling, centrumgemeente, (nieuwe) gemeenschappelijke regelingen, shared service centra.. En waarom? Omdat het om mensenwerk gaat. Een goede samenwerking bouw je niet op met (uitsluitend) rationele argumenten zoals de voordelen van de 4K’s. Het gaat in eerste instantie om de menselijke maat der dingen. Zoals de vraag of mensen je inspireren of aanspreken, of je elkaar iets gunt, of je elkaar wilt helpen, of je je respectvol behandeld voelt, of je werk of resultaten serieus genomen worden, of mensen bereid zijn naar je te luisteren, of je de anderen kunt vertrouwen, of je bereid bent open feedback op de samenwerking te geven.

Bij gemeentelijke samenwerking heb je elkaar nodig. Dat is een open deur, een tautologie zelfs… Samenwerken kun je niet alleen en dat vraagt om investeren in de intermenselijke relaties op niveau van bestuur, topmanagement en middenmanagement alsmede medewerkers en burgers.

Gezien de complexiteit van de benodigde interactie en communicatie is hiervoor nauwgezette en planmatige aandacht nodig. Communicatie moet niet als een ‘lastige hobbel’ worden gezien. Het proces van samenwerken in welke vorm dan ook vraagt om zorgvuldige regievoering waarin eenieder moet investeren. Het onderkennen van dit belang is al het halve werk. De andere helft van het werk bestaat uit het met elkaar ontwikkelen van een visie op samenwerking in de regio om ambities en doelen samen te formuleren en te werken aan implementatie.

En daarna kunnen we met volle teugen gaan genieten van versterkte uitvoeringskracht, versterkte bestuurlijke positie in de regio , alsmede (eventueel) behoud van autonomie, een proactief antwoord op ontwikkelingen en, zoals vermeld in het bewuste artikel in Binnenlands Bestuur, een andere (lees: toegeruste) ambtelijke organisatie!

Nieuwsbrief

Niets missen op het gebied van publieke vernieuwing? Iedere week stellen wij met veel aandacht een nieuwsbrief samen over een thema. Vink aan waarover u de nieuwsbrief wilt ontvangen.

Onze nieuwsitems zijn kort en zonder PR-praat. Wij respecteren uw privacy.