Deep democracy: aandacht voor de onderstroom

Het overleg is voorbij, maar bij het koffiezetapparaat gaat de discussie gewoon verder. Of er wordt een week later op het genomen besluit teruggekomen, tot ieders frustratie. Goede besluitvorming vraagt aandacht voor de onderstroom. Het principe van deep democracy kan hierbij helpen.

Deep democracy: aandacht voor de onderstroom

Na veel overleggen maakt een team de keuze voor een nieuw rooster. Niet iedereen is er blij mee, maar er is tenminste een besluit genomen. Tot in de volgende vergadering een teamlid nogmaals haar bedenkingen uit. De discussie wordt weer geopend. Na een uur van oeverloos gepraat hakt de voorzitter de knoop door: we doen het zo. Na de vergadering is geen enkel teamlid meer tevreden. Tijdens de lunch gaat men verwoed verder met discussiëren.

Als adviseur en trainer kom ik vaak tegen dat binnen een team een besluit wordt genomen waarbij niet iedereen op de juiste manier betrokken is. Soms is er ineens een besluit, omdat iemand vindt dat het tijd is of omdat een teamlid heel overtuigend overkomt en anderen niet de kans hebben om op het besluit te reageren. Vaak zitten er verschillende professionals in het team met hun eigen expertise en zienswijze. Op basis van welke professie neem je dan een besluit?

Het belang van goede besluitvorming

De afgelopen jaren is er binnen organisaties een tendens zichtbaar waarbij gewerkt wordt met minder managers en teams vaker zelf tot besluitvorming moeten komen. Zo wordt er bijvoorbeeld steeds vaker met zelforganiserende en zelfsturende teams gewerkt. Het wordt in die context steeds belangrijker om goede methodes te hebben voor het nemen van besluiten. Wanneer besluitvorming niet op de goede manier en met het hele team gebeurt, is er een vergrote kans om terug te grijpen op klassieke hiërarchische instrumenten ('laat de manager dan maar de knoop doorhakken'). Vanaf dat moment gaat het niet langer om belangen, maar om de positie in het team. Terwijl het nu juist heel krachtig is om ieders belang aan te horen en echt te begrijpen welke betekenis dit voor iemand heeft.

Deep democracy als instrument om te komen tot besluitvorming met draagvlak

Wanneer je niet voldoende aandacht besteedt aan het proces van besluitvorming, is het gevaar dat de 'onderstroom' wordt vergeten. Het agendapunt over het besluit is dan misschien afgetikt, maar bij het koffiezetapparaat gaat de discussie gewoon verder of eerder genomen besluiten worden steeds weer teruggedraaid.

Het principe van 'deep democracy'

Om als team tot goede besluiten te komen moet je met elkaar op zoek naar het besluit waar het meeste draagvlak voor is. Tegelijkertijd onderzoek je ook welke bezwaren er nog leven tegen dat besluit. Dat is dus iets anders dan 'de meeste stemmen gelden'. Je gaat namelijk actief op zoek naar de onderstroom in een team. Wat leeft er nu echt? Dit kun je goed doen aan de hand van het principe van deep democracy (ook wel de Lewis-methode genoemd). De 'geen-bezwaarmethode' is een vorm van deep democracy die veel wordt gebruikt en goed toepasbaar is in de praktijk. Het is een manier om de onderstroom in groepen zichtbaar en hanteerbaar te maken en besluiten te nemen waarbij de visie van de minderheid wordt meegenomen in het meerderheidsbesluit.

Door deep democracy maak je de onderstroom in groepen zichtbaar en neem je de visie van de minderheid mee in het meerderheidsbesluit

Wat je doet is de tegengestelde belangen en overtuigingen binnen het team op een grondige manier met elkaar onderzoeken, door op een gestructureerde wijze met elkaar in gesprek te gaan en elkaar te bevragen om ieders visie te begrijpen. Heel vaak worden die verschillende beelden en visies van teamleden niet besproken. Uit onderzoek blijkt dat mensen er vaak vanuit gaan al te weten wat andermans visie zal zijn (een aanname dus). Of men houdt er al rekening mee door een ander overtroefd te worden en houdt de eigen visie (nog even) voor zich. En dat terwijl gefundeerde besluitvorming mét aandacht en waardering voor andere opvattingen juist de onderlinge betrokkenheid laat groeien en de daadkracht in het team laat toenemen.

De stappen van de geen-bezwaarmethode

De geen-bezwaarmethode bestaat uit verschillende stappen. Als eerste wordt – na het doen van een voorstel - iedereen uitgenodigd om zijn of haar invalshoeken te delen. Zonder discussie en onbevooroordeeld. De volgende stap is actief op zoek gaan naar bezwaren en eventueel een daaruit volgend alternatief. Dit is iets anders dan de consensus. Ook al wil een meerderheid tot besluitvorming overgaan; er wordt expliciet gevraagd naar bezwaren en/of andere ideeën. Aansluitend wordt het alternatief verspreid door te vragen wie zich erin herkent. Bij een duidelijke meerderheid wordt vervolgens de wijsheid van de minderheid toegevoegd. Je vraagt de personen van wie het idee/alternatief niet is gekozen wat ze nodig hebben om met het meerderheidsbesluit mee te gaan. Als laatste wordt de onderstroom ingedoken en onderzoek je met elkaar de tegenstellingen en emoties om vervolgens tot oplossingen te komen.

Mijn advies aan teams die willen komen tot een beter besluit? Voer het gesprek met elkaar over perspectieven, drijfveren en emoties die er leven. Blijf niet veilig aan de oppervlakte, maar durf ook de diepte in te gaan en juist in die onderstroom te duiken.

Nieuwsbrief

Niets missen op het gebied van publieke vernieuwing? Iedere week stellen wij met veel aandacht een nieuwsbrief samen over een thema. Vink aan waarover u de nieuwsbrief wilt ontvangen.

Onze nieuwsitems zijn kort en zonder PR-praat. Wij respecteren uw privacy.