Einde discussie! Praten in de publieke sector doe je zo.

Vraagstukken in de publieke sector zijn complex en divergent. Om problemen en oplossingen scherp te krijgen, moeten publieke professionals niet de discussie met elkaar aangaan, maar de dialoog.

Einde discussie! Praten in de publieke sector doe je zo.
Blog
|

In A Guide for the Perplexed betoogt de Britse econoom Schumacher dat je twee fundamenteel verschillende soorten problemen hebt: convergerende problemen en divergerende. Convergerende problemen hebben een eenvoudige oorzaak-gevolg achtige structuur. Als je er maar genoeg rekenkracht op loslaat, dan licht uiteindelijk één antwoord op. Bij de divergerende categorie krijg je hoe langer je erover nadenkt hoe meer mogelijke antwoorden.

Vraagstukken in het openbaar bestuur hebben vaak een divergerend karakter. Er zijn geen eenduidige oplossingen voor een complexe woning en -energiemarkt of voor het integratie issue. ‘Dé oplossing’ op de korte termijn brengt bewegingen tot stand die de zaak vooral verslechtert als gevolg van allerlei onvoorziene neveneffecten. In zijn boek ‘The fifth discipline’ geeft systeemdenker Peter Senge aan dat we de natuurlijke neiging hebben om divergerende problemen te benaderen met een denken dat is gebaseerd op oorzaak-gevolg. Voorbeeld: bij woningnood bouw je meer woningen.

Toch ligt het vaak niet zo simpel en is het bovendien lastig om onder woorden te brengen waarom het niet zo eenvoudig is (omdat onze taal ook een oorzaak-gevolg structuur kent). Systeemoplossingen, ‘echte oplossingen’, zullen ons vaak als bizar of absurd voorkomen. Voorbeeld: een ziekenhuis had een tekort aan operatiekamers en een externe adviseur adviseerde om juist één operatiekamer minder te gebruiken. Verbazing alom, maar de RvB ging overstag. De vrijgemaakt kamer zou worden gereserveerd voor spoedgevallen, want deze spoedgevallen bleken de normale planning overhoop te gooiden wat weer leidde tot wachtlijsten, overwerkt personeel en klachten. De interventie bleek een gouden greep.

Wat betekent dit voor publiek management? Het laat zien dat je voor een publiek probleem zoals het bestrijden van armoede niet per se extra armoedevoorzieningen moet introduceren, hoezeer we geneigd zijn om dat te (kunnen) denken. In de VS droegen armoedeprogramma's bij aan de vorming van structurele getto’s. Een tragedie van goede bedoelingen. Soms moet je andere dingen doen.

Peter Senge beschrijft dat we mentale modellen in ons hoofd hebben die niet kloppen. We worden op het verkeerde been gezet door onszelf.
Wat adviseert Senge? Om tot een scherpere blik te komen, moeten we ons denken onderzoeken door middel van dialoog. En Senge contrasteert ‘dialoog’ scherp van ‘discussie’. Bij de dialoog gaat het om het onderzoeken van mentale modellen vanuit een open houding en een bereidheid om het eigen denken te observeren. Ruimte geven, de tijd nemen, luisteren, in gesprek zijn en nadenken, zijn voorwaarden om tot een scherper inzicht te komen. Bij ‘discussie’ gaat het over het nemen van een beslissing en het innemen van ruimte om te spreken en het eigen punt te maken. Er ontstaan daarbij weinig nieuwe perspectieven omdat de deelnemers vooral volharden in het eigen gelijk.

De discussie past bij convergerende problemen waarbij uiteindelijk op basis van kennis een beslissing genomen kan worden. De dialoog past bij de problemen met een divergerende aard.

Als dit waar is, dan betekent dit dat in het openbaar bestuur (politiek, ambtenarij, bestuur) de dialoog een uiterst belangrijk middel is om tot effectief beleid te komen. De meeste maatschappelijke vraagstukken zijn immers niet eenvoudig, maar divergent. Tegelijkertijd vraag ik me af: nemen we die ruimte in het openbaar bestuur voldoende voor werkelijke dialoog? Ik denk het niet en daarom een oproep: kap eens met de discussie.

Voor voorbeelden van organisatietrajecten waarin de dialoog centraal staat, kunt u naar onze themapagina over verandermanagement.

Nieuwsbrief

Niets missen op het gebied van publieke vernieuwing? Iedere week stellen wij met veel aandacht een nieuwsbrief samen over een thema. Vink aan waarover u de nieuwsbrief wilt ontvangen.

Onze nieuwsitems zijn kort en zonder PR-praat. Wij respecteren uw privacy.