Verbinden met water

‘Sober en doelmatig’, tik dat in op het internet en het eerste wat je treft is het Hoogwaterbeschermingsprogramma. Klinkt goed, is dan mijn eerste reactie. Geen poespas of omtrekkende bewegingen, gewoon die dijken omhoog, een beetje efficiënt ook, want ja, dat kan natuurlijk altijd beter. Maar als je iets meer weet van het openbaar bestuur, dan wordt het ineens anders. Een blog over de uitreiking van de Grote Maaskantprijs aan Ruimte voor de Rivier.

Verbinden met water
Menno Spaan
Menno Spaan |
Blog
|

Tags

|

Op 16 november was ik bij de uitreiking van de Grote Maaskantprijs, een prestigieuze prijs op het gebied van architectuur en landschapsinrichting. De prijs werd toegekend aan een gemengd gezelschap dat meewerkte aan Ruimte voor de Rivier. Ik voelde mij een vreemde in een publiek waarin iedereen elkaar leek te kennen. De casus is door mij beschreven in mijn boek en ik was er zo van onder de indruk dat ik ook de beeldspraak van de casus heb gebruikt voor de titel van mijn boek. Maar hier leek iedereen elkaar te kennen en was ik ondanks mijn kennis over de casus een buitenstaander.

Gelukkig was er Nol Hooijmaijers. Want, wat natuurlijk toch een gok blijft: wie geef je zo’n prijs voor een programma dat meer dan 10 jaar loopt en waar tientallen mensen een cruciale rol in vervulden? Ik begreep bij de borrel dat er ook wat onenigheid door was ontstaan, maar goed, die prijs is een eerbetoon voor iedereen die aan het project meewerkte en Nol Hooijmaijers kreeg hem ook. Als agrariër nam hij de natuurlijke leiding in de Overdiepse polder. En om eerlijk te zijn, van de hele rij prijswinnaars was hij degene die persoonlijk het meest diepgaand betrokken is geweest: zijn boerderij is gesloopt en op een terp opnieuw opgebouwd naar een idee dat men zelf heeft ingebracht. Nol bleek in staat een aantal zaken die de vakjury zo netjes verwoordde met klare taal te delen. Straks meer over hem.

Wat maakte dat Ruimte voor de Rivier de Grote Maaskantprijs kreeg? Het was de combinatie van doelstellingen. Enerzijds werken aan veiligheid voor het water van de grote rivieren, anderzijds de landschappelijke inrichting. En vervolgens werden de deelprojecten in een participatief proces met de buurt ingericht zodat ook andere waarden een plek kregen: agrariërs worden waterbeheerders omdat zij zorgen voor begrazing en daarmee voor doorstroming van de rivieren, natuurliefhebbers krijgen extra uitkijkpunten. Én, zoals Nol het zo mooi verwoordde: ‘Chinezen, Canadezen, Argentijnen, allemaal komen ze kijken hoe wij dat in Nederland toch doen’. Hij had al meer dan 2000 bezoekers op zijn boerderij. Nederland waar het goed in is, waterbeheer als internationaal visitekaartje voor de ondernemers die erbij betrokken zijn.

En dat is waar het om gaat in het openbaar bestuur: in een land waar klimaatadaptatie zo belangrijk is, waar we in de toekomst anders met energie om moeten gaan, waar een heleboel mensen bij zullen komen en de leefbaarheid onder druk komt te staan, moeten we zoeken naar waardecreatie en meerdere doelstellingen realiseren als we een ingreep doen in het fysieke domein. Het is gewoon keihard nodig.

En daarin is een omslag in denken van belang. We moeten niet vechten tegen het water, nee, het wordt vechten vóór het water: voor hét water en de waarden die ermee verbonden zijn. ‘Goede kwaliteit’, zo vertrouwde één van de betrokken aannemers mij toe, ‘kost niet zoveel geld.’ ‘Het is vooral goed nadenken voordat je begint.’

Laat dat nadenken beginnen en de begrippen ‘sober en doelmatig’ overstijgen. Hoe investeren we in onze veiligheid, maar ook in innovatie en economische ontwikkeling in de praktijk, in slimme duurzame oplossingen en in een participatieproces waar alle betrokkenen beter uitkomen zoals Nol dat in praktijk heeft mogen ervaren? ‘Ik hoop toch zo dat ik een keer mee mag maken dat het hoogwater is en dat de polder onder water komt te staan’, vertrouwde hij het publiek toe.

De prijswinnaars trokken het zich aan dat zij geroemd werden voor de waardecreatie, de dubbele doelstelling en het vormgeven hiervan, terwijl dit in het volgende grootschalige programma geen plaats heeft gekregen. Er werd gegrapt dat Ruimte voor de Rivier ook ‘sober en doelmatig’ had kunnen heten. Er waren immers geen overschrijdingen en het programma is binnen de tijd afgerond. Maar het werd serieuzer toen de prijswinnaars aankondigden hun lessen te zullen verwoorden in een masterprogramma dat met een aantal universiteiten zal worden opgezet: vechten vóór het water, omdat het zoveel waard is.

Het afscheid aan het einde van de avond voelde warm. Ik was onderdeel van een groter geheel, misschien wel de onderlinge verbinding die het publiek al had, waar enige inwijding voor nodig was.

Ik nodig u uit om zich te verbinden met de gedachte van waardecreatie in het programma Ruimte voor de Rivier. Al doet u dit alleen door u erin te verdiepen, het besef dat waardecreatie kansen biedt, kan ervoor zorgen dat u in praktijk andere keuzes gaat maken.

Deze blog verscheen eerder in het Water Governance Tijdschrift, nr. 03/2018 .

Nieuwsbrief

Niets missen op het gebied van publieke vernieuwing? Iedere week stellen wij met veel aandacht een nieuwsbrief samen over een thema. Vink aan waarover u de nieuwsbrief wilt ontvangen.

Onze nieuwsitems zijn kort en zonder PR-praat. Wij respecteren uw privacy.