Leiderschapskwaliteiten in de publieke sector

Wat zijn de belangrijkste leiderschapskwaliteiten in de publieke sector? Wat is van belang voor een directeur van een ambtelijke organisatie in het huidige tijdsgewricht?

Leiderschapskwaliteiten in de publieke sector
Menno Spaan
Menno Spaan |
Blog
|

De publieke sector vraagt om andere leiderschapskwaliteiten dan het bedrijfsleven. Maar welke? En hoe stuur je hierop?

Populisme speelt de afgelopen jaren een belangrijke rol. Onder een voortdurende dreiging van terrorisme, onder druk van migratiestromen en in een samenleving waarin door social media de waarheid steeds meer gevormd kan worden staan politici onder druk om te laten zien dat ze ertoe doen. En dat heeft zijn weerslag op de leiding van publieke organisaties. Want hoe ga je om met de snelle wisselingen in de politieke leiding als je ambtelijk aan de top staat? Iedere keer een andere koers? Of toch consistent doorgaan op de koers die eerder is ingezet?

Van publieke leiders wordt daadkracht verwacht op momenten dat de samenleving een probleem niet kan oplossen en het misschien ook wel niet oplosbaar is. De ambtelijke top krijgt al snel de schuld als iets misgaat omdat de eerste vraag is: wie heeft het verkeerd gedaan? En tja, als dan de regels en procedures niet goed gevolgd zijn, dan bent u de dupe, mijnheer of mevrouw die de ambtelijke verantwoordelijkheid draagt. En ondertussen wordt verwacht dat de overheid slimme dingen doet met big data, met nieuwe technologische mogelijkheden, dat de overheid kansen pakt om de cybercrimineel op te sporen en ons veilig te houden. Ons veilig houden? Waartegen? Nou, tegen alles eigenlijk. Tegen het noodweer dat kan toeslaan, tegen een omvallende hijskraan, tegen iemand die op ons kan inrijden op een festival. We leven in een samenleving waarin elk risico weggeorganiseerd lijkt te moeten worden.

Beste directeur van een ambtelijke organisatie: wat neemt u zich in zo'n tijd voor als het gaat om uw leidersschapskwaliteiten? Waar richt u zich op? Wat wilt u ontwikkelen?

Dat hangt uiteraard af van de organisatie waarvan u directeur bent, de diensten die u verleent en de context waarbinnen u dat doet. Maar drie leiderschapskwaliteiten zijn voor alle overheidsorganisaties van belang.

De eerste leiderschapskwaliteit is verbondenheid. De komende jaren zullen in grote mate een beroep doen op de wijze waarop vanuit ambtelijk leiderschap verbindingen worden gelegd tussen en met partijen. Deze partijen met elkaar laten spreken en hun verbondenheid laten bekrachtigen. Of je nu werkt bij Buitenlandse Zaken in de diplomatie, bij de Immigratie- en Naturalisatiedienst, paspoorten afgeeft bij de gemeente of op een ministerie direct onder een nieuwe politicus die niet wars is van populisme: verbondenheid van en door de ambtenaar is het centrale thema om de samenleving verder te helpen. Overheidsparticipatie is noodzakelijk. Oók als het ogenschijnlijk onmogelijk lijkt: houdt altijd die verbondenheid.

De tweede leiderschapskwaliteit is lef. Als de samenleving op drift is en politici hun eigen koers varen, dan is de ambtenaar het baken. Dit vraagt meebewegen, afwachten en goed getimed de juiste dingen doen zoals een ambtenaar dat betaamt. Maar het vraagt ook het lef om voor een dossier te gaan staan en (on)mogelijkheden aan te geven of om de juiste weg te kiezen als de regels en procedures voor een specifieke situatie niet volstaan. Durf te kiezen voor innovatie. Spreek uw ambtenaren toe opdat zij steun voelen in de rug om lef te tonen.

En tot slot de tekst die ik eens mocht lezen op een ministerie toen het kabinet was gevallen. Het was een mail van de secretaris-generaal. Deze luidde ongeveer als volgt: ‘Het kabinet is gevallen. Wat nu? Een enkel wetsvoorstel zal worden ingetrokken. Op een aantal gebieden is nader overleg nodig. Maar voor het overige werken wij gewoon verder.’ En dat is naar mijn idee een derde leiderschapskwaliteit in de publieke sector die niet mag ontbreken. Juist als de turbulentie om u heen groot is, gaat u gewoon verder met de dingen die u doet. Want daarmee doorgaan is op zichzelf al belangwekkend. Nederland heeft er baat bij dat u rustig doorgaat met uw werk.

Lees meer over leiderschapskwaliteiten in de publieke sector op onze themapagina over verandermanagement. En lees ook de blog over wat een adviesbureau in de publieke sector anders maakt.

Nieuwsbrief

Niets missen op het gebied van publieke vernieuwing? Iedere week stellen wij met veel aandacht een nieuwsbrief samen over een thema. Vink aan waarover u de nieuwsbrief wilt ontvangen.

Onze nieuwsitems zijn kort en zonder PR-praat. Wij respecteren uw privacy.